Annotaties bij Sandel (2020) ‘The tyranny of meritocracy’

Ben Wilbrink

[tekst van de Twitterdraad die hier begint https://twitter.com/benwilbrink/status/1310663832164085760%5D

“... a perfect meritocracy … diminishes our capacity to see ourselves as sharing a common fate. It leaves little room for the solidarity that can arise when we reflect on the contingency of our talents and fortunes. This is what makes merit a kind of tyranny …” Sandel 25 

“The notion that our fate reflects our merit runs deep in the moral intuitions of Western culture. Biblical theology teaches that natural events happen for a reason. Favorable weather and a bountiful harvest are divine rewards for good behavior, drought and pestilence are punishments for sin.” Sandel p. 35. Een indrukwekkend hoofdstuk over religieuze noties , en Amerikaanse politiek (heel passend voor dit moment).
Een voorbeeld uit 1946: een jonge piloot moest zo nodig een groet brengen aan zijn moeder in Apeldoorn, en stortte met zijn vliegtuig neer op een school. 22 scholieren stierven aan hun opgelopen brandwonden. In de gedenkdienst presteerde de predikant het om de ramp te duiden als een straf van God, ja, voor wat, ongelovigheid? destentor.nl/nieuws/vreseli…
Dit denken heeft alles met meritocratie te maken. 

“These days, we view success the way the Puritans viewed salvation—not as a matter of luck or grace, but as something we earn through our own effort and striving. This is the heart of the meritocratic ethic. … Success is a sign of virtue. My affluence is my due.” Sandel 59 

“But it also has a dark side. The more we view ourselves as self-made and self-sufficient, the less likely we are to care for the fate of those less fortunate than ourselves. If my success is my own doing, their failure must be their fault.” p. 59 Ofwel de #deplorables_fallacy 

Diane Reay (2020). ‘The Perils and Penalties of Meritocracy: Sanctioning Inequalities and Legitimating Prejudice’ The Political Quarterly, Vol. 91, No. 2, April–June 2020 researchgate.net/publication/33… to illustrate the damage the illusion of meritocracy inflicts on children.

Wist u dit? Of: Hoe de elite populisme kweekt:
– Toon Kuppens a.o. (2017) ‘Negative attitudes of higher educated people towards the less educated’ orca.cf.ac.uk/106246/1/Manst…
– Sandel (2 Sept 2020): ‘Disdain for the Less Educated Is the Last Acceptable Prejudice’ https://www.nytimes.com/2020/09/02/opinion/education-prejudice.html

Sandel beschrijft in zijn boek uitvoerig de gekkigheid in het Amerikaanse onderwijs, vooral voor wie toelating tot de beste universiteiten zoeken (hfdst 7). Als tegengif stelt hij voor om tot loting over te gaan (p. 184-8), zeer tot mijn genoegen. Nederlandse ervaring ermee, in wat in feite een belangrijk onderwijsexperiment van meer dan 40 jaar was: benwilbrink.nl/publicaties/97…

Recent was er ook aandacht voor onze onvolprezen polderloterij in Rebecca Zwick (2017). ‘Who Gets In? Strategies for Fair and Effective College Admissions’ Harvard UP. Helaas is zij onvolledig voorgelicht. Afijn, mijn bak literatuur over loten bij numerus-fixusstudies: benwilbrink.nl/projecten/lote…

Mijn internationale volgers die willen weten hoe dat dan zit, met loten voor bepaalde universitaire studies met ‘restricted lots’ in Holland, zie benwilbrink.nl/projecten/lott… Recent werd loten bij wet verboden (na >40 jaar!), maar dit jaar 2020 toch weer toegestaan als selectiemiddel.

Sandel verwijst o.a. naar Peter Stone 3013 ‘Access to higher education by the luck of the draw’ researchgate.net/publication/25…
Stone is a member of the Kleroterians (researchers on lottery use in politics and education), their blog site ‘Equality by lot’: https://equalitybylot.com/about/

“Equality of opportunity is a morally necessary corrective to injustice. But it is a remedial principle, not an adequate ideal for a good society.
… Inspired by the heroic rise of a few, we ask how others might also be enabled to escape the conditions that weigh them down. Rather than repair the conditions that people want to flee, we construct a politics that makes mobility the answer to inequality. … But a good society cannot be premised only on the promise of escape. Focusing only, or mainly, on rising does little to cultivate the social bonds and civic attachments that democracy requires. …
It is often assumed that the only alternative to equality of opportunity is a sterile, oppressive equality of results. But there is another alternative: a broad equality of condition that enables those who do not achieve great wealth or prestigious positions to live lives of decency and dignity—developing and exercising their abilities in work that wins social esteem, sharing in a widely diffused culture of learning, and deliberating with their fellow citizens about public affairs.” Sandel p. 224 

Ik blader wat door ‘De burger en de volksschool’, over de strijd om onderwijs in de jaren 1780 tot 1850 in Nederland (Jan Lenders, 1988 online repository.ubn.ru.nl//dspace31xmlui…), en kom er achter elkaar dezelfde thema’s tegen als in Sandel over het Amerika van vandaag. Nieuw project?

Ik heb het boek van Sandel niet in één adem uitgelezen, dat durfde ik niet, maar het scheelt weinig. Hij behandelt thema’s waar ik op een of andere manier al een leven lang mee bezig ben, en waar ik niet altijd goede antwoorden op heb kunnen vinden—ik zeg het voorzichtig. 

Het is niet dat Sandel de antwoorden wèl heeft, want dat is niet zo. Maar het leidend beginsel, de vernedering voor de verliezers van het meritocratische gevecht, is wel een krachtig bindmiddel in heel zijn maatschappelijke analyse. Sterk uitgewerkt, chapeau. 

Opmerkelijk is zijn kritiek op de ‘Theory of justice’ van John Rawls: prachtig hoor, het ‘difference principle’ dat ongelijke posities gerechtvaardigd zijn in de mate waarin ze de minst bedeelden in de samenleving ten goede komen, maar dat werkt meritocratie toch in de hand! Het valt nog te bezien of die kritiek hout snijdt, maar omdat ik op dat punt zelf ook altijd al mijn twijfels had, vermoed ik dat Sandel een punt heeft. Wat heeft Amartya Sen erover gedacht? (in zijn ‘The idea of justice’, blz. 60 en volgende; ik moet dat later nog eens nauwkeurig bestuderen.)

In heel het boek van Sandel zijn ‘talenten’ aan de orde, en de vraag of talenten aanspraak op beloning geven, of dat zij een gril van het lot zijn en dus geen persoonlijke verdienste (talrijke tussenposities denkbaar). Aangeboren of verworven maakt daarbij weinig of geen verschil: met gunstige genen of in een gunstig gezin geboren worden maakt geen verschil voor de vraag of talenten te belonen persoonlijke verdiensten zijn. Sandel verliest zich dan ook niet in de moerassige discussie over ‘nature or nurture’ van aanleg en intelligentie. Chapeau. 

Door het hele boek heen, maar in het bijzonder in hoofdstuk 6, is het thema van gelijke kansen (‘equal opportunity’) aan de orde.  Het is altijd oppassen geblazen met die gelijke kansen, want meestal wordt ermee bedoeld: ‘gelijke kansen bij gelijke capaciteiten’.  En dat is niet eens een veel te enge opvatting van gelijke kansen, het is een ronduit misleidende opvatting.  En wel hierom: het legitimeert mindere kansen voor wie door ‘nature’ danwel ‘nurture’ minder bevoorrecht is.  Sandel gaat er netjes mee om.  In Nederland hangen de instituties en de overheid aan de nauwe en misleidende interpretatie van gelijke kansen.  Ik bestrijd dat door er eerlijke kansen tegenover te stellen.  Niet omdat ‘eerlijke kansen’ een glashelder begrip zou zijn, want dat is het niet omdat het juist diepe vragen opwerpt, maar omdat het gaat om wat als eerlijk wordt ervaren.  Een eerste uitwerking in Van Twaalf tot Achttien: https://www.van12tot18.nl/op-weg-naar-eerlijk-onderwijs en een engelstalige blog on ‘fair schooling’: https://benwilbrink.wordpress.com/2018/08/23/fair-schooling-take-off/

Ik heb het boek van Sandel uit, en ben nog wel even bezig om het hele verhaal te laten bezinken. Wie een zeldzaam exemplaar van Michael Young’s 1958 dystopie ‘The rise of the meritocracy’ heeft gelezen (ha, Pelican versie online: https://newsroom.didactiefonline.nl/uploads/PDF/michael_young_the_rise_of_the_meritocracy_classbookfi.pdf), kan Sandel lezen als een actuele update. Of zoiets.

Literatuur

Paul de Beer, Maisha van Pinxteren (Red.) (2016). Meritocratie: Op weg naar een nieuwe klassensamenleving? Amsterdam University Press. Open access  http://nl.aup.nl/books/9789462983397-meritocratie.html

Willem K. B. Hofstee (1990). Allocation by lot: a conceptual and empirical analysis. Social Science Information, 29, 745-763. 10.1177/053901890029004004   pdf: https://tinyurl.com/y5d2aajd

Kleroterians. Equality by lot. The blog of the kleroterians. https://equalitybylot.com/

Toon Kuppens, Russell Spears, Antony S. R. Manstead, Bram Spruyt & Matthew J. Easterbrook (2017). Negative attitudes of higher educated people towards the less educated. Journal of Experimental
Social Psychology. orca.cf.ac.uk/106246/1/Manst…

Jan Lenders (1988). De burger en de volksschool. Culturele en mentale achtergronden van een onderwijshervorming. Nederland 1780-1850. SUN, tevens proefschrift Leiden. Geheel online: https://repository.ubn.ru.nl//dspace31xmlui/handle/2066/2981

Martha Nussbaum (2019). The cosmopolitan tradition. A noble but flawed ideal. Belknap Harvard. https://www.hup.harvard.edu/catalog.php?isbn=9780674052499

Benjamin I. Page, Larry M. Bartels, and Jason Seawright (2013). Democracy and the Policy Preferences of Wealthy Americans. Perspectives on Politics, 11 #1, 51-73 https://faculty.wcas.northwestern.edu/~jnd260/cab/CAB2012%20-%20Page1.pdf

John Rawls (1972). A theory of justice. Oxford University Press.http://www.hup.harvard.edu/catalog.php?isbn=9780674000780 [vertaling, 1999: Een theorie van rechtvaardigheid. Lemniscaat]

John Rawls (2001). Justice as fairness. A restatement. Belknap Harvard. https://www.hup.harvard.edu/catalog.php?isbn=9780674005112

Diane Reay (2020). ‘The Perils and Penalties of Meritocracy: Sanctioning Inequalities and Legitimating Prejudice’ The Political Quarterly, Vol. 91, No. 2, April–June 2020 researchgate.net/publication/33… 

Michael J. Sandel (2020). The tyranny of merit. What’s become of the common good?  Allen Lane. [Vertaling: De tirannie van verdienste. Over de toekomst van de democratie. Ten Have] https://www.athenaeum.nl/zoek/?b=&q=TYRANNY+OF+MERIT

Michael J. Sandel (2020). in the New York Times: https://www.nytimes.com/2020/09/02/opinion/education-prejudice.html  

Michael J. Sandel. Laura de Jong (2020). Filosoof Michael J. Sandel: ‘De elite ziet te weinig dat succes óók komt door toeval, geluk en aanleg’. De Volkskrant 20 september. https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/filosoof-michael-j-sandel-de-elite-ziet-te-weinig-dat-succes-ook-komt-door-toeval-geluk-en-aanleg~b1f3babe/

Michael J. Sandel. Tanny Dobbelaar (2020). Michael J. Sandel analyseert haarscherp de enorme kloven in westerse samenlevingen. Recensie. Trouw 20 september https://www.trouw.nl/religie-filosofie/michael-j-sandel-analyseert-haarscherp-de-enorme-kloven-in-westerse-samenlevingen~b19fc67c/

Michael J. Sandel. Stevo Akkerman (2020). Filosoof Michael Sandel ontrafelt de populistische opstand: ‘Arbeiders beseffen dat de elite op hen neerkijkt’. Trouw 20 september

Michael J. Sandel (2020). De waardigheid van werk. Meritocratische hoogmoed. De Groene, 30 september, #40 https://www.groene.nl/artikel/de-waardigheid-van-werk

Amartya Sen (2009).  The idea of justice. Allen Lane. http://www.hup.harvard.edu/catalog.php?isbn=9780674060470

Peter Stone (2013). Access to Higher Education by the Luck of the Draw. Comparative Education Review 57(3):577-599 https://www.researchgate.net/publication/259726274_Access_to_Higher_Education_by_the_Luck_of_the_Draw

Bernard Weiner (1994). Ability versus effort revisited: the moral determinants of achievement evaluation and achievement as a moral system. Educational Psychologist, 29, 163-172.  https://www.academia.edu/17369982/Ability_versus_effort_revisited_The_moral_determinants_of_achievement_evaluation_and_achievement_as_a_moral_system

Ben Wilbrink (1997). Terugblik op toegankelijkheid: Meritocratie in perspectief. Gepubliceerd als hoofdstuk 11 in Van Dyck, M. (Red.) (1997). Toegankelijkheid van het Nederlandse onderwijs. Studies (p. 341-384). Den Haag: Onderwijsraad. ISBN 90 346 3436 1 http://benwilbrink.nl/publicaties/97MeritocratieORaad.htm (het boek zelf is niet online beschikbaar, helaas).

Ben Wilbrink (1997). Opsomming van de discussie over toelating bij numerus fixus-studies. http://benwilbrink.nl/publicaties/97OpsommingDrenth.htm Gepubliceerd als Bijlage 3 bij Rapport van de commissie Toelating Numerus Fixusopleidingen (voorzitter P. J. D. Drenth) ‘Gewogen loting gewogen.’ 1997, p. 121-204. Sdu Servicecentrum. ISBN 90 346 34116 https://t.co/KJrv5nNz2W?amp=1 Een samenvatting is als bijlage in het advies van de commissie opgenomen, p. 82-89 http://benwilbrink.nl/publicaties/97SamenvattingDrenth.htm

Ben Wilbrink (2018). Op weg naar eerlijk onderwijs. Van Twaalf tot Achttien https://www.van12tot18.nl/op-weg-naar-eerlijk-onderwijs

Ben Wilbrink (2018). blog on ‘fair schooling’ https://benwilbrink.wordpress.com/2018/08/23/fair-schooling-take-off/

Ben Wilbrink. Documentatie van de numerus fixus en zijn toelatingsprocedures in het HO, i.h.b. loten — gewogen loten Literatuurbestand over toelating (loten, gewogen loting, decentrale selectie) bij numerus-fixusstudies http://benwilbrink.nl/projecten/loten_nf.htm

Ben Wilbrink. Intelligence. Literatuurbestand over intelligentie http://benwilbrink.nl/literature/intelligence.htm

Ben Wilbrink. Lottery. Literatuurbestand over loten, engelstalig http://benwilbrink.nl/projecten/loten_nf.htm

Michael Young (1958). The rise of the meritocracy 1870 – 2033. An essay on education and equality. Thames and Hudson. & A Pelican Book A 485. Van die Pelican is een pdf-bestand beschikbaar op https://newsroom.didactiefonline.nl/uploads/PDF/michael_young_the_rise_of_the_meritocracy_classbookfi.pdf Mijn aantekeningen bij het boek: http://www.benwilbrink.nl/literature/young.htm

Michael Young (2001). Down with meritocracy. The Guardian, june 28. theguardian.com/politics/2001/jun/29/comment

Toby Young (2017). BBC Radio 4 documentary. Toby Young asks whether the Brexit and Trump votes signal the death knell for the popular political vision of a meritocracy, as outlined by his father in 1958. https://www.bbc.co.uk/programmes/b08lgq9n

Rebecca Zwick (2017). Who Gets In? Strategies for Fair and Effective College Admissions. Harvard University Press. Interview: interview: https://www.ets.org/research/policy_research_reports/focus_on_rd/issue8

Advertisement